Liefde Geclassificeerd (Liefde deel 2/4)

Verschillende soorten liefde?

In het vorige artikeltje hebben we gezien wat een bijbelse definitie is van "liefde", namelijk: "Ik kies te doen wat op de lange termijn goed is voor jou, ten koste van mijzelf". De vraag is nu of deze definitie wel compleet genoeg is, want regelmatig hoor ik een spreker of schrijver die aangeeft dat er verschillende soorten liefde zijn, bijbels gezien. Er worden dan vaak drie of meer van de volgende Griekse woorden gebruikt om dat te onderbouwen: Agapè, Phileo, Storgé, Pramga en Eros.

Heel vluchtig is dit de uitleg die ik vaak gehoord of gelezen heb: agapè is de liefde van God; dit is de hoogste liefde en deze is onvoorwaardelijk. Phileo is voorwaardelijke, menselijke vriendschapsliefde en eros is lichamelijke, erotische liefde. Storgé is broederlijke of familiare liefde en pragma is de liefde die overblijft als de verliefdheid is uitgewerkt, een "enduring love".

Hoe verbaasd was ik tijdens het fact-checken te ontdekken dat dit totaal niet overeenkomt met hoe de bijbel deze woorden gebruikt! In dit artikel leer je wat deze verschillende bijbelse woorden voor "liefde" daadwerkelijk betekenen. We doen een woordstudie en sluiten af met een eenvoudige maar krachtige conclusie.

Agape

Dit woord komt meer dan 300 keer voor in het nieuwe testament, in verschillende vervoegingen. Hier is een kleine greep van de schriftgedeelten die samen een mooi divers beeld geven:

De ander liefhebben met agape is een gebod, te lezen in bijv. Mat 5 en  Luk 10. Daar staat namelijk "U moet uw naaste liefhebben" en zelfs "Heb uw vijanden lief". Dit is ook de liefde die genoemd staat in het beroemde Joh 3:16: "Want alzo lief heeft God de wereld gehad..."

Agape is een liefde waar je voor kiest. Zowel God als mensen kunnen zo liefhebben.

In veel gevallen is agape liefde positief; echt uit op de winst van de ander, maar dit is niet altijd het geval. Jezus veroordeelt Farizeeën omdat ze houden van de ereplaats in de synagoge (Luk 11:43). Ook lezen we in Joh 3:19 "Dit is het oordeel: het licht kwam in de wereld en de mensen hielden meer van de duisternis dan van het licht, want hun daden waren slecht.

Ook is agape niet altijd onvoorwaardelijk, zoals vaak gedacht wordt: In Joh 15:10 zegt Jezus: "Als u Mijn geboden in acht neemt, zult u in Mijn liefde blijven".

Dit laat dus heel wat anders zien dan dat agape de hoogste, onvoorwaardelijke en goddelijke liefde zou zijn. Wat is agape dan wél?

Agape is liefde op basis van een wilsbesluit waarmee je een voorkeur aangeeft. Agape is de liefde van redenatie.

Zowel God als mensen kan deze liefde hebben, zowel negatief als positief. Belangrijk is te zien dat de liefde hier niet gemotiveerd is door passie of emoties.

Phileo

De stam "phil-" kenmerkt een hele familie aan griekse woorden. Er is geen zelfstandig naamwoord op basis van deze phil-stam, maar het wordt gekoppeld aan een zelfstandig naamwoord om zo liefde voor die zaak aan te duiden. Philautos is zo'n voorbeeld; dit is liefde voor jezelf. Het is belangrijk om genoeg van jezelf te houden, en goed voor jezelf te zorgen, maar het woord philautos is in bijbelse context negatief. Functioneel vertaald is dit zelfzuchtig of egoïstisch.

Het eerste wat opvalt, is dat phileo en agape veel overlap hebben in betekenis en soms zelfs als synoniemen gebruikt worden. In Lukas 11 zagen we dus al dat de Farizeeën houden van (agape) de ereplaats in de synagoge. In een parallel gedeelte in Mat 23:6 staat precies hetzelfde idee, maar dan met phileo! We zien dit gebruik van phileo en agape als synoniemen zelfs binnen hetzelfde bijbelboek. Johannes is de discipel van wie Jezus houdt. In Joh 19:26 is dit agape liefde, en in Joh 20:2 is dit phileo liefde.

Verder lezen we weer dat zowel God als mensen kunnen liefhebben met phileo liefde. In Joh 16:27 staat  bijvoorbeeld dat de Vader zelf de leerlingen liefheeft, omdat zij Jezus hebben liefgehad. Beide kanten op staat hier phileo.

In het merendeel van de gevallen - met name in de evangeliën - wordt phileo gebruikt om een foute gehechtheid aan status, bezit of je eigen leven aan te duiden. Omdat phileo een meer emotioneel gefundeerde liefde is, is het inderdaad zo dat het wat vaker misplaatst kan zijn, maar dit maakt het niet minderwaardig. Vaak genoeg is het juist ook een prachtige genegenheid onder gelovigen onderling, zoals in Tit 3:15 wanneer Paulus z'n brief met een groet afsluit "Groet hen die ons liefhebben in het geloof" of in Rom 12:10 waar het woord "philostorgos" gebruikt wordt. "Heb elkaar hartelijk lief met broederlijke liefde. Ga elkaar voor in eerbetoon."

Phileo is affectioneel liefhebben, aangewakkerd door je emoties. Phileo is de liefde van persoonlijke ervaring en genegenheid

Storgé, Pragma en Eros

Over deze drie Griekse woorden kunnen we - in context van het nieuwe testament - heel kort zijn. Storgé wordt niet gebruikt als woord op zich, maar als philostorgos, waar we de vorige alinea mee afsloten. Dit is meteen ook het enige voorkomen van een vervoeging van storgé.

Zowel pragma als eros komen simpelweg niet voor in de bijbel (tenzij ik me flink vergis). Zullen we het hier dan verder ook maar niet meer over hebben?

Een keuze, met of zonder warm gevoel

Zo komt het dus eigenlijk neer op twee verschillende basiswoorden voor liefde: agape en phileo. Er is overlap in de twee en beiden zijn belangrijk voor zowel God als mensen. Wat het verschil tussen de woorden ons leert, is niet dat er twee soorten liefde zijn, maar wel dat er twee verschillende bronnen zijn waar vanuit die liefde geïnitieerd kan worden in ons. Liefde kan - zoals "agape" omschrijft - een droog wilsbesluit zijn, zonder dat je er warme gevoelens bij hebt. Simpelweg in gehoorzaamheid kies je ervoor de ander lief te hebben, ook al heb je aan sommige mensen een hekel. Dit is krachtig en zelfs hét grote gebod voor ons christenen vandaag. Dit alléén zou echter best kaal zijn, als er geen passie bij komt kijken en emotieloos blijft. Daarom kan liefde ook geboren worden uit gevoel, genegenheid en affectie; dat geeft het kleur en maakt het een stuk persoonlijker. We mogen alleen niet vergeten dat je gevoel geen betrouwbaar fundament is om je acties - en dus je liefde - op te baseren. 

Laat je leven leiden door agape, en laat het kleur krijgen door phileo.

Lees hier deel 3 van deze serie. Hierin onderzoeken we wat deze definities van liefde voor consequenties hebben voor ons dagelijk leven in het liefhebben van "je naaste als jezelf"

Verder artikelen worden geplaatst op mijn website In Goede Grond