Gij zult Gods naam niet ijdel gebruiken?

Het derde gebod

"Gij zult de naam van de HERE, uw God, niet ijdel gebruiken, want de HERE zal niet onschuldig houden wie zijn nam ijdel gebruikt".

Ik heb geleerd dat dit betekent dat je niet met "God" of "Jezus" mag schelden. En een uitspraak als "O mijn god" zou hier ook onder vallen. Nu denk ik dat er veel meer mee wordt bedoeld dan slechts onnodig het woord "God" of "Jezus" gebruiken.

De 10 geboden, zoals we ze lezen in Exodus 20, zijn uitgebreider gegeven dan slechts "Doe dit niet" of "Doe dat". Bij sommige geboden staat er een extra uitleg achter, en bij het eren van je vader en moeder wordt ons een belofte meegegeven.

Het derde gebod, over de naam van JHWH, krijgt een extra nadruk "want JHWH zal wie Zijn naam ijdel gebruikt niet onschuldig houden". Alsof dit gebod zwaarder telt dan anderen...

Dat zet aan het denken. Waarom zou God het zo erg vinden als iemand Zijn naam "ijdel gebruikt"? Zeker in verhouding tot scheiden, stelen en moord zou dit toch minder erg moeten zijn?

Laten we kijken wat dit gebod betekent aan de hand van de 3 belangrijkste woorden van die zin.

Gods naam / Shem Yahweh

Er staat de "naam JHWH, uw God" niet ijdel te gebruiken. 

Ten eerste: "God" is geen naam maar een titel. Zijn naam is JHWH, dus als je dit uitlegt als letterlijk de naam van God in je woorden gebruiken, zou "O mijn god" geen enkel probleem moeten zijn. En niemand gebruikt die zin met Gods echte naam, dus hoe moeten we het gebod wel uitleggen?

Als de bijbel het heeft over de "naam" van JHWH, wordt vaak, naast Zijn daadwerkelijke aan ons geleerde naam, Zijn reputatie bedoeld. Zoals wij ook de uitdrukking hebben "naam maken voor jezelf", en "naamsbekendheid" hebben.

Dragen / Nasa

Het Hebreeuwse woord, nasa, dat wij in het derde gebod vertalen met "gebruiken" is een vrij algemeen werkwoord. Het wordt het vaakst vertaald met optillen of dragen. Voorbeelden van het gebruik van nasa zijn Kaïn die zei dat hij zijn straf te zwaar vindt om te dragen, de ark die werd opgetild op het water, je ogen of je stem opheffen, en deze is nog de meest boeiende, want hierin zien we de combinatie van "nasa" met "shem":
Aäron moest de namen van de zonen van Israël dragen op de schouders van z'n priesterpak. Aäron is daarmee een vertegenwoordiger van de stammen naar God toe.

Een letterlijke vertaling zou dus eerder zijn dat we de naam JHWH niet ijdel mogen dragen.

Ijdel / Shav

Dit woord ijdel kennen we met name uit het boek Prediker: "Ijdelheid der ijdelheiden, alles is ijdelheid". De NBV vertaalt het best mooi in hedendaagse woorden: "Luch en leegte, alles is leegte".

Het woord "ijdel" in het derde gebod is echter een ander woord. Dit Hebreeuwse woord, shav, betekent niet alleen iets wat leeg is, maar er zit zelfs een element van bedrog in. Het wordt bijvoorbeeld toegepast op het afleggen van een vals getuigenis. Ook worden afgoden ermee omschreven. Ze zijn nietsdoende afgoden die zich bedrieglijk voordoen alsof ze wel wat zijn.

Naamsdragers van JHWH

Als we naar de letterlijke vertaling kijken van het derde gebod, zullen we dus iets lezen als: 

"Draag de naam JHWH niet bedrieglijk leeg" 

Vrijer vertaald zou je zelfs kunnen zeggen "Waag het niet God verkeerd te vertegenwoordigen!". God laat zeker niet ongestraft wie dat wél doet, want het is een ernstige zaak! Wat zou dit dan allemaal inhouden?

Wie zich Christen noemt, maar niet positief bouwt aan de reputatie van Christus, draagt Gods naam onterecht, leeg en vals. 

Wie zijn de schenders van gebod 3? Dat is die klasgenoot die zegt christen te zijn, maar ondertussen wel scheld, roddelt en pest. Dat is de collega die openlijk bidt voor z'n lunch om vervolgens de kantjes er vanaf te lopen bij z'n werk en niet om te zien naar z'n onpopulaire collega, en de bestuurder van de auto met het Ichtus-visje die zonder knipperlicht met 130 km/h anderen inhaalt waar 100 km/h is toegestaan. Dit is daadwerkelijk de reden dat veel ongelovigen Jezus en de kerk geeneens een kans geven, want de christenen die ze kennen hebben de reputatie (naam) van God geweld aangedaan. 

Laatst leerde ik iemand kennen; Die persoon was verbaasd dat ik christen ben want "jij bent vrolijk en veroordeelt mij niet". Wat een negatief beeld van christenen was daar onstaan! Hopelijk heb ik daar iets aan kunnen veranderen ten goede!

Hoe gaaf is het ook dat sommigen juist tot geloof komen doordat hun interesse in Christus is gewekt door Christenen die een goed getuigenis afleggen van wie hun God is! Daar ligt voor ons, naamsdragers van Christus, dan ook de uitdaging! Laten we overal waar we komen bouwen aan de naam van JWHW door te doen wat Jezus deed, als Zijn leerling.



Edit: Op 19 maart 2020 heeft BibleProject in zijn podcast Dr. Carmen Imes uitgenodigd voor een gesprek precies over dit gebod. Zij heeft hier zelfs een heel boek over geschreven en kwam tot dezelfde conclusie over de diepere betekenis van het derde gebod. Zoek het op in je favoriete podcast app!

Verder artikelen worden geplaatst op mijn website In Goede Grond